Trong thời gian qua, ở Việt nam chúng ta có một số vụ chủ nhà khi khống chế kẻ trộm cắp vào nhà mình mà vướng phải tù tội, có chủ nhà dùng kiếm chém kẻ trộm mà đi tù, một chủ nhà khác bắt trói kẻ trộm mà bị khởi tố, còn chủ nhà giết chết kẻ trộm thì lại càng đi tù. Đa số các trường hợp sự phán quyết theo hướng “bảo vệ quá đáng quyền con người của kẻ xâm nhập tư gia bất hợp pháp” tại tòa Việt nam làm bức xúc dư luận, người dân cảm giác mình không được pháp luật bảo vệ trong trường hợp đó, nhất là việc kẻ xâm nhập rất manh động, sẵn sàng quay lại chém giết chủ nhà khi bị phát hiện lại càng làm tâm lý xã hội thêm bức xúc.
Vậy hãy thử nhìn sang siêu cường Mỹ họ xử lý trường hợp này như thế nào để chúng ta có cái nhìn rộng hơn.
Mục lục
Thực tế việc bắn chết kẻ xâm nhập trái phép ở Mỹ bị xử như thế nào?
Để trả lời câu hỏi trên, trước hết chúng ta cùng xem hai ví dụ sau để có khái niệm sơ bộ về cách nhìn của xã hội Mỹ với vấn đề này.
Ví dụ 1: Năm 2012, Smith là một người đàn ông 65 tuổi đang sống một mình trong căn hộ của mình. Vào dịp Lễ tạ ơn khi ông đang ở trong nhà thì phát hiện hai thanh niên xâm nhập vào nhà của mình từ tầng hầm, để tự bảo vệ ông đã bắn hai kẻ này tổng cộng 9 phát đạn, giết chết hai kẻ xâm nhập ở tuổi 17 và 18, cả hai đều không vũ trang, tất cả diễn tiến đều được máy ghi âm tại tầng hầm ghi âm lại. Ông bị truy tố tội âm mưu giết người, công tố viên tin rằng ông đã cố tình dàn dựng nhà mình trông như không có ai ở nhà và chờ sẵn kẻ xâm nhập vào nhà để giết chúng, tòa án có vẻ tin tưởng vào sự cáo buộc cùng chứng cứ và tuyên án Smith có tội với hành vi giết người cấp độ 1 và cấp độ 2, cần làm rõ là tại bang nơi ông sống cho phép công dân được sử dụng vũ lực để ngăn cản kẻ xâm nhập trái phép, ngoài ra hai kẻ xâm nhập đều có tiền án về trộm cắp trước đó.
Tham khảo thêm: Minnesota man guilty murder teenage intruders Byron Smith
Ví dụ 2: Năm 2018, Charles là một đàn ông trung niên cũng sống một mình trong căn hộ của mình. Một buổi tối, khi đang ngủ anh ta nghe thấy tiếng động rồi tỉnh dậy và phát hiện thấy có kẻ đang xâm nhập vào nhà mình từ phòng tắm, anh vớ lấy khẩu súng lục để cạnh giường mình lúc đó, chỉ 3-4 giây sau, kẻ xâm nhập xuất hiện trong tầm mắt và anh bắn một phát súng về hắn đồng thời bốc máy gọi cảnh sát, phát súng này trúng ngực của kẻ xâm nhập, hắn lùi lại về phía sau đồng thời luôn miệng nói “Tôi xin lỗi, tôi xin lỗi, tôi xin lỗi!” rồi cố gắng quay thoát ra ngoài qua đường cũ ở phòng tắm. Tuy nhiên, kẻ xâm nhập đã không bao giờ có thể trở ra được, anh ta chết khi chưa kịp làm điều đó. Cảnh sát sau đó đến hiện trường và nhanh chóng xác nhận sự việc đồng thời Charles không bị cáo buộc về việc giết người, cơ quan công tố cho rằng anh đã sử dụng quyền tự vệ chính đáng khi chống lại một kẻ xâm nhập tư gia bất hợp pháp.
Tham khảo thêm: Tulsa man speaks out after shooting killing intruder
Sao lạ vậy, đều là giết người xâm nhập trái phép tại sao người bị tù người thì không sao?
Trong hai ví dụ trên, chúng ta đều cảm giác được sự xâm nhập là bất ngờ và cả hai chủ nhà đều phản ứng tức thì với việc này, tức là dùng súng bắn chết kẻ xâm nhập ngay khi giáp mặt với chúng. Sự khác nhau nằm ở diễn biến, không đơn giản như ví dụ thứ hai với chỉ 1 phát súng, ví dụ thứ nhất thông qua băng ghi âm cơ quan điều tra phát hiện thấy sự bất thường sau khi nổ những phát súng đầu thì chủ nhà còn cố tình nổ thêm 2 phát súng khác để “chắc chắn” rằng kẻ xâm nhập đã chết, vì thế gợi nên nghi ngờ và cuối cùng bị truy tố về tội “âm mưu giết người” đồng thời không được bảo vệ bởi điều luật cho phép công dân được phép sử dụng “vũ lực thích đáng” trong trường hợp tự bảo vệ bản thân khi tư gia bị xâm nhập.
Nghe hơi rắc rối, thế rốt cục điều luật này nó như thế nào?
Trước hết, phải làm rõ là việc tự vệ khi tư gia bị xâm nhập chỉ là một phần trong một điều luật lớn hơn – Stand your ground (Không nhượng bộ), và luật này cũng không đồng nhất ở tất cả các bang ở Mỹ.
Stand your ground – Không nhượng bộ đại khái là một điều luật cho phép bạn sử dụng vũ lực thích đáng để tự vệ trong các trường hợp sau:
– Tính mạng của bạn hoặc người khác bị đe dọa, hoặc
– Đối phương có hành động uy hiếp lớn đến cơ thể của bạn hoặc người khác
Stand your ground không chỉ áp dụng trong tư gia mà còn có thể áp dụng ở những nơi khác, bao gồm trong các phương tiện cá nhân và nơi công cộng. Tuy nhiên phạm vi áp dụng khác nhau qua từng bang:
– Đa số các bang cho phép áp dụng ở cả 3 nơi: tư gia, công cộng và phương tiện cá nhân.
– Khoảng gần chục bang khác như Arkansas, Connecticut, Delaware, Maine, Maryland, Massachusetts, Minnesota, Nebraska, New York, New Jersey, and Rhode Island cho phép áp dụng ở tư gia và phương tiện cá nhân còn cấm ở nơi công cộng, tức là tại chỗ đông người kể cả tính mạng mình hay người xung quanh bị uy hiếp thì bạn phải rút lui khỏi nơi đó, trường hợp bạn chống trả lại thì bạn không được pháp luật bảo vệ.
– Ba (03) bang North Dakota, Ohio và Wisconsin chỉ cho áp dụng bên trong phương tiện cá nhân, tức là không được áp dụng tại tư gia và công cộng.
– Riêng hai (2) bang không áp dụng điều luật này là Vernont và Washington DC (thủ đô), tức là chủ tư gia không được bảo vệ khi chống lại kẻ xâm nhập bất hợp pháp, nghĩa vụ của công dân là phải rút khỏi nơi đó, điều này áp dụng cả ở nơi công cộng và trong phương tiện cá nhân.
Tham khảo thêm:
Như vậy bạn có thể thấy, luật định của Mỹ cũng không quá rõ ràng như chúng ta tưởng, nếu so sánh thì cũng không khác quá nhiều với luật ở Việt nam. Tuy nhiên, hệ thống tư pháp của Mỹ sở dĩ tiến bộ không chỉ vì bản thân các điều Luật mà còn nằm ở quá trình giám sát và thực thi Luật.
Nếu chúng ta chỉ giới hạn ở những bang cho phép Stand your ground tại tư gia, qua hai ví dụ ở trên thì có thể thấy cơ quan công tố thường đứng về phía chủ nhà khi tư gia của họ bị xâm nhập bất hợp pháp , kẻ xâm nhập phải sẵn sàng gánh chịu hậu quả của việc này, và nếu chủ nhà phản ứng dừng ở mức độ “vừa đủ”, tức là sử dụng vũ lực ở mức hợp lý để ngăn chặn kẻ xâm nhập có hành động “đe dọa tới tính mạng hay có hành động uy hiếp đến cơ thể của mình hoặc người khác”, pháp luật cho phép trong quá trình ngăn chặn này công dân có thể giết chết kẻ xâm nhập. Tuy vậy nếu sau khi đã ngăn chặn thành công hành động nguy hiểm của kẻ xâm nhập mà bạn còn cố tình có những hành động khác như: gây tổn thương; bắt giữ hoặc đánh đập, hành hạ kẻ xâm nhập khi chúng không còn khả năng chống trả hoặc đã không còn khả năng uy hiếp đến bạn hoặc đã bỏ chạy khỏi nơi xảy ra sự việc thì bạn hoàn toàn phải đối mặt với sự truy tố của luật pháp. Điều này đã xảy ra ở ví dụ thứ nhất, chủ nhà sau khi bắn hạ hai kẻ xâm nhập thì đã bồi thêm hai phát súng để kết liễu chúng.
Bộ ứng xử không chính thức khi gặp phải trường hợp tương tự
Chính vì sự phức tạp và có phần cảm tính trong luật và áp dụng luật mà các cơ quan cảnh sát cũng như chính người dân luôn khuyến cáo một bộ ứng xử khi đối mặt với trường hợp tương tự:
- Khi phát hiện có kẻ xâm nhập, ngay lập tức gọi điện thông báo cho cảnh sát và luôn duy trì cuộc hội thoại cho đến khi cảnh sát đến nơi.
- Trong cuộc hội thoại nên cố gắng miêu tả lại vụ việc rõ ràng nhất có thể: tên trộm vào nhà như thế nào, bạn đã cảnh báo ra sao, chúng đã phớt lờ ra sao…
- Sau khi đã hô to các câu cảnh báo như “Dừng lại ở đó!”, “Không được tiến vào!”, “Nếu tiến tới tôi sẽ bắn!”… thì bạn có quyền nổ súng vào kẻ xâm nhập, nên nhớ chỉ dừng ở mức ngăn chặn chúng có hành động gây nguy hiểm đến mình hoặc người khác mà không được cố ý giết chúng.
- Trong trường hợp bạn không có đủ thời gian để làm từng ấy điều thì có thể tự vệ như trong ví dụ thứ hai, nếu cơ quan điều tra thấy bạn chỉ dừng ở mức “tự vệ hợp pháp” bạn sẽ không bị buộc tội.
Tình huống phải đối mặt với kẻ xâm nhập tư gia trái phép không phải là viễn cảnh mà bất kỳ ai trong chúng ta muốn phải đối mặt, dù ở Mỹ hay ở Việt nam, kể cả tại Mỹ bạn được phép dùng súng thì gần như luật pháp chỉ bảo vệ bạn trong trường hợp bạn tự vệ “chính đáng”, còn các hành động khác đi quá giới hạn của sự chính đáng như vụ “chém thương tật kẻ trộm 90%” hay “tự tay trói, đánh đập kẻ trộm cắp tử vong” gần đây thì sẽ không được luật pháp nước nào bảo vệ, sự khác biệt có lẽ chỉ nằm ở mức độ tuyên án nặng hay nhẹ ở từng nước.
Nguồn tham khảo:
- https://www.quora.com/If-someone-breaks-into-your-house-should-you-shoot-to-kill
- https://www.quora.com/If-someone-breaks-into-my-home-am-I-allowed-to-shoot-him-or-her
- https://www.kentlive.news/news/kent-news/can-you-kill-burglar-your-1423448
- https://en.wikipedia.org/wiki/Stand-your-ground_law#United_States
- https://www.theguardian.com/world/2014/apr/29/minnesota-man-guilty-murder-teenage-intruders-byron-smith
- http://www.newson6.com/story/39548802/tulsa-man-speaks-out-after-shooting-killing-intruder
