Mỹ có quản lý người dân bằng thứ tương tự như Chứng minh nhân dân ở Việt nam hay Hệ thống chấm điểm công dân ở Trung quốc không?

Chính trị - Xã hội

– Số an sinh xã hội – Social security number (SSN) – có vai trò cực kỳ quan trọng tại Mỹ.

– Nó được dùng để làm cực kỳ nhiều việc, từ mở tài khoản ngân hàng đến lĩnh lương hưu hay mở tài khoản điện thoại trả sau….

– SSN được xem như là điểm tín dụng công dân không chính thức ở Mỹ, một hình thức mà Trung quốc đang áp dụng thử nghiệm nhưng theo một hướng khác hẳn.

– Đi kèm với sự tiện lợi của SSN là khả năng bị đánh cắp thông tin – identity theft – khi bạn để lộ số an sinh của mình cho người khác.

Khi phải đối mặt với sự quan liêu của thủ tục hành chính để làm các giấy tờ liên quan đến sơ yếu lý lịch, sổ hộ khẩu, chứng minh nhân dân… mỗi người trong chúng ta có lẽ ít nhất đều một lần tự hỏi: “Các nước phát triển họ có quản lý người dân bằng cách nhiêu khê này không?”. Nhất là gần đây, Sổ hộ khẩu – tàn dư kiểm soát dân cư từ thời phong kiến – đang bị lên kế hoạch để loại bỏ thì đây có phải là dấu hiệu tiến tới xóa bỏ cả nhưng thứ như Chứng minh thư?

Đáng tiếc là không, hầu hết các quốc gia trên thế giới đều cần có ít nhất một loại giấy tờ để chứng minh một người là công dân của nước đó. Có lẽ ngoại lệ chỉ có ở Mỹ, khi mà trên danh nghĩa, chính phủ Mỹ không ban hành một loại giấy tờ định danh cụ thể nào như chứng minh thư hay căn cước công dân để quản lý dân cư, tuy vậy trong quá trình xã hội phát triển thì người dân, doanh nghiệp cũng như chính phủ đã trao niềm tin cho một loại giấy tờ khiến nó có ảnh hưởng cực lớn, bao trùm lên rất nhiều hoạt động xã hội và được xem như là một giấy tờ định danh không chính thức tại Hoa Kỳ. Đó chính là Số an sinh xã hội – Social Sercurity Number.

Số an sinh xã hội – SSN là gì?

Số an sinh xã hội lần đầu tiên được phát hành vào năm 1935, cùng lúc với thời điểm ra đời của chính sách An sinh xã hội (bạn có thể đọc thêm ở bài này), mục đích ban đầu của nó là nhằm để theo dõi việc đóng góp của mỗi công dân vào quỹ bảo hiểm xã hội cũng như là căn cứ để xác định quyền lợi từ việc tham gia bảo hiểm của họ. Nếu xét về vai trò này thì Thẻ an sinh xã hội của Mỹ cũng chỉ tương đương với Sổ bảo hiểm xã hội của Việt Nam.

Cùng tìm hiểu về Hệ thống Phúc lợi và An sinh xã hội ở Mỹ. Liệu chúng có miễn phí hay người Mỹ có về hưu năm 60 tuổi như người Việt không?

24-ssn-1

Số an sinh xã hội được in trên Thẻ an sinh xã hội và gồm có 9 số, bằng với số chữ số trên Chứng minh nhân dân tại Việt nam, các số này phân chia làm các nhóm như sau:

AAA-GG-SSSS

– 3 chữ số đầu (Area): trước đây là để định danh vùng địa lý (bang) mà số an sinh này được cấp (cũng giống VN), tuy nhiên năm 2011 quy tắc này đã bị bãi bỏ, từ sau đó 3 chữ số này hoàn toàn được cấp ngẫu nhiên, không phân biệt bang, vùng.

– 2 chữ số giữa (Group): số nhóm, gần như không có nhiều ý nghĩa

– 4 chữ số cuối (Serial number): là số thứ tự, ví dụ hai anh em sinh đôi sẽ có số thứ tự ngay liền kề nhau.

Điểm thú vị là trên thẻ an sinh không có hình ảnh hoặc dấu vân tay nhận diện của công dân như trên CMND của Việt nam.

Mỗi cá nhân sinh ra được khai sinh thì sẽ được ngầm cấp một số an sinh xã hội, khi cá nhân đó có nhu cầu thì con số đó đã sẵn sàng. Số an sinh này cũng là duy nhất, độc nhất với từng cá nhân, mỗi một số an sinh khi được cấp sẽ không bị thu hồi về kho số cho dù người đó chết. Theo thống kê, hiện nay dân số Mỹ là hơn 300 triệu dân, cộng với số đã cấp từ 1935 đến nay thì ½ kho số đã dùng hết, số lượng còn lại còn đủ dùng thêm vài chục năm nữa.

Thẻ an sinh xã hội dùng để làm gì?

Như đã nói ở trên, mục đích ban đầu của thẻ an sinh hoàn toàn không phải dùng để định danh mà chỉ là để xác định quyền lợi của công dân đóng bảo hiểm, tuy nhiên sau này vì tính chính danh và tiện lợi của nó mà thẻ an sinh được dùng vào rất nhiều các mục đích khác. Một số ví dụ có thể kể ra như: cấp Giấy phép lái xe, làm Hộ chiếu, làm thẻ Bảo hiểm y tế, mở tài khoản ngân hàng, cấp mã số thuế thu nhập cá nhân, vay mượn cá nhân…. Tức là về bản chất, vô tình nó được coi như có đầy đủ chức năng của một loại giấy tờ định danh của chính phủ, cũng như là căn cứ để các giao dịch dân sự được hình thành.

24-ssn-2

– Đối với chính phủ thẻ an sinh thường được dùng để:

+ Theo dõi mọi giao dịch của công dân với chính phủ, bao gồm: tên tuổi, địa chỉ nguyên quán; cấp bằng lái xe, cấp hộ chiếu…

+ Quản lý việc thực hiện nghĩa vụ thuế; tính toán quyền lợi từ chính sách an sinh và phúc lợi xã hội (mọi khoản tiền của các chương trình này đều chỉ được cấp khi công dân có số thẻ an sinh trong tay).

+ Quản lý lịch sử làm việc và tham gia đóng BHXH (giống như Sổ BHXH ở VN có lưu lại quá trình làm việc và đóng bảo hiểm của bạn thì Thẻ an sinh cũng giống như thế);

+ Theo dõi lịch sử phạm tội (nếu có) và vi phạm pháp luật (không giới hạn ở những người sinh ra ở Mỹ mà bao gồm bất kỳ ai nhập cư đến Mỹ).

Như vậy, bạn có thể tưởng tượng gộp các loại giấy tờ: Chứng minh nhân dân, Sổ bảo hiểm xã hội, Thẻ y tế, Mã số thuế ở Việt nam vào làm một thì bạn sẽ có Thẻ an sinh xã hội.

– Đối với dân sự: bạn có thể thấy Thẻ an sinh có thể làm rất nhiều việc, vì thế chúng chứa rất nhiều thông tin của mỗi cá nhân, từ lịch sử đóng thuế, tham gia bảo hiểm hay quá trình làm việc cũng như lý lịch phạm tội (nếu có). Chính những thông tin này vô tình hình thành nên “điểm tín dụng xã hội” của mỗi công dân. Vì thế trong các giao dịch dân sự, đặc biệt trong lĩnh vực tài chính sẽ căn cứ vào điểm tín dụng này để đánh giá một cá nhân. Từ các ngân hàng cho vay đến doanh nghiệp tuyển dụng hay trường bạn theo học đều sẽ yêu cầu số an sinh như là yếu tố đầu tiên để xác lập quan hệ với bạn.

Như vậy bạn có thể thấy, Số an sinh chứa đựng những thông tin gần như tương tự với Hệ thống chấm điểm của Trung quốc mới triển khai trong năm 2018 vừa rồi, điểm khác biệt là quy mô và cách mà hệ thống của Trung quốc đi quá sâu vào các hoạt động của mỗi công dân. Hơn nữa tại Mỹ, sự tự nguyện là trên hết, Số an sinh bản thân nó chỉ chứa đựng thông tin mà chính phủ đứng ra ghi nhận, còn sử dụng chúng như thế nào là do các tổ chức dân sự tự quyết. Vì thế SSN phục vụ mục đích dân sự là chính chứ không phải phục vụ mục đích quản lý của nhà nước như ở Trung quốc.

Nếu tiện như vậy thì Thẻ an sinh chắc thấy ở khắp nơi trong các giao dịch hàng ngày chăng?

Không hề! Tuy có rất nhiều mục đích sử dụng và cách sử dụng cực kỳ đa dạng nhưng nếu đi ra ngoài bạn sẽ không thể thấy bất kỳ chiếc Thẻ an sinh xã hội nào tại Mỹ, bởi vì đó là một trong những bí mật cần được bảo vệ nhất đối với mỗi công dân Mỹ.  Điều này mới nghe sẽ cảm giác trái ngược với Việt nam, khi chúng ta có thể cấp bản sao chứng minh thư hoặc số CMND cho bất kỳ ai. Nguyên nhân của việc này, trớ trêu thay lại xuất phát từ việc thẻ an sinh có thể sử dụng cực kỳ dễ dàng tại Mỹ.

Thật vậy, vì mục đích ban đầu không phải là để định danh, do đó trong hầu hết các giao dịch dân sự bạn không cần phải xuất trình Thẻ an sinh gốc hoặc bản sao để chứng minh chính chủ, thậm chí muốn chứng minh cũng không được vì trên thẻ không có ảnh và dấu hiệu nhận biết như vân tay, nốt ruồi để đối chiếu, do đó chỉ cần tên tuổi, địa chỉ, số an sinh xã hội là bạn (hoặc kẻ gian) có thể làm cực kỳ nhiều điều.

24-ssn-3

Theo thống kê, hàng năm có đến hàng tỷ đô la bị mất mát do tình trạng ăn cắp thông tin nhận dạng cá nhân – “identify theft”, Sở An sinh xã hội phải thành lập một cơ quan chuyên trách để giải quyết việc các công dân bị đánh cắp số thẻ an sinh và bị lợi dụng để tư lợi, một số ngân hàng lớn cũng phải thành lập các bộ phận tương tự vì tình trạng này ngày càng gia tăng.

Sau đây là các ví dụ một số trường hợp có thể bị kẻ gian lợi dụng:

Hacker có thể mở tài khoản ngân hàng, thẻ tín dụng cũng như vay tiền dưới tên bạn

Việc mở một tài khoản ngân hàng ở Mỹ thực ra rất đơn giản, đa số các ngân hàng chỉ yêu cầu bạn cung cấp các thông tin cơ bản như: tên tuổi, địa chỉ, số thẻ an sinh xã hội và Bingo!!! Bạn đã có một tài khoản ngân hàng, hơn thế nữa, tài khoản này được kế thừa lịch sử điểm tín dụng gắn liền với thẻ an sinh của bạn, nếu bạn có một lịch sử tín dụng tốt, bạn sẽ được ngân hàng ưu đãi với lãi suất thấp, hạn mức vay lớn, được xếp hạng khách VIP…. Tuy nhiên nên nhớ hacker cũng sẽ làm được như thế, chúng chỉ cần mở tài khoản dưới tên bạn và mọi hóa đơn thanh toán sẽ do bạn gánh chịu.

24-ssn-4

Để đề phòng, bạn có thể phát hiện ra mình bị ăn cắp thông tin bằng cách kiểm tra lịch sử tín dụng của mình, 3 tổ chức tín dụng lớn ở Mỹ đều cung cấp dịch vụ cho phép bạn kiểm tra lịch sử của mình nhằm phát hiện sớm và khiếu nại với tổ chức tín dụng, mỗi cá nhân được phép kiểm tra miễn phí mỗi một năm một lần.

Mua sim điện thoại trả sau dưới tên bạn

Tương tự như tài khoản ngân hàng, hacker cũng có thể mua sim và mở một tài khoản điện thoại trả sau dưới tên bạn, chỉ đến khi bạn nhận được hóa đơn thanh toán thì mới nhận ra mọi việc, và chỉ có Chúa mới biết được hacker dùng sim điện thoại dưới tên bạn để làm gì.

Sử dụng số Thẻ an sinh xã hội để yêu cầu hoàn thuế của bạn

Nghe tương đối lạ đối với chúng ta, tuy nhiên tại Mỹ và các nước phát triển khác, hàng năm mỗi cá nhân được nhận lại một khoản hoàn thuế với những chi tiêu trong năm, và lợi dụng việc lấy được thông tin từ Thẻ an sinh, hacker có thể đi trước một bước và cuỗm hết số tiền này trước khi bạn nghĩ đến.

24-ssn-5

Theo thống kê vào năm 2017, có hàng trăm tỷ đô tiền hoàn thuế mà ngân sách liên bang trả lại cho các cá nhân, trung bình mỗi cá nhân có khoảng 2.770$ hoàn thuế hàng năm kèm theo điều kiện hưởng không quá khó thì hacker cũng không từ chối số tiền từ trên trời rơi xuống này.

Cấp giấy phép lái xe mới dưới tên bạn.

Sẽ khó khăn hơn cho hacker nhưng cũng không phải quá khó nếu chúng muốn cấp một giấy phép lái xe mới dưới tên bạn, tất cả điều chúng cần làm là thực hiện đầy đủ trình tự một cuộc thi lái xe: thi viết, lái thực hành đồng thời cung cấp đầy đủ, tên họ, địa chỉ và số thẻ An sinh. Nên nhớ, giấy phép lái xe nằm trong số những giấy tờ định dạng hàng đầu ở Mỹ, khi nó có thể dùng để chứng minh quyền công dân của bạn và có hiệu lực trong hầu hết các hoạt động dân sự tại Mỹ.

Lĩnh hộ bạn các khoản trợ cấp an sinh và phúc lợi xã hội

Đương nhiên với mục đích chính của thẻ An sinh xã hội là để phục vụ cho hệ thống An sinh và Phúc lợi xã hội thì không khó khăn gì cho hacker khi chúng muốn chiếm đoạt số tiền này của bạn. Bạn sẽ ngạc nhiên phát hiện ra khi mình đến tuổi nghỉ hưu và bỗng dưng được thông báo bạn đã lĩnh lương hưu từ trước đó vài năm.

Nghiêm trọng nhất, hacker bán thông tin của bạn cho giới tội phạm và mỗi khi phạm tội chúng lại khai ra số thẻ an sinh của bạn

Đây thật sự là ác mộng mà bạn chắc chắn không hề muốn dính dáng tới, thậm chí mọi việc còn trở nên tồi tệ hơn khi chúng phạm tội và bạn bị kết tội vắng mặt. Bạn sẽ phải mất vô số thời gian để giải trình với cơ quan điều tra và mất thời gian không đáng có để minh oan cho chính mình.

Thẻ an sinh xã hội quan trọng và nhạy cảm như vậy thì phải làm sao? Cất vào két chăng?

Đúng vậy, thẻ An sinh luôn là thứ được khuyến cáo là mỗi công dân nên cất nó két sắt và không được để lộ cho bất kỳ ai, kể cả người thân, ngoại trừ trường hợp cần xuất trình cho cơ quan công quyền. Không chỉ thế, mỗi người còn phải đề phòng với các cuộc tấn công để lấy cắp thông tin thẻ An sinh như giả làm cơ quan công quyền gọi điện yêu cầu cung cấp thông tin hoặc tương tự với email giả. Để chủ động hơn, mọi người có thể lập tài khoản trên trang web của Sở An sinh xã hội nhằm theo dõi lịch sử hoạt động và phát hiện sớm những hoạt động lợi dụng tính danh của bạn để thông báo cho cơ quan chức năng.

Từ một loại giấy tờ của Sở An sinh xã hội, ngày nay Số an sinh xã hội càng ngày càng đóng vai trò lớn trong xã hội Mỹ, điểm thú vị là vai trò này không phải đến từ sự áp đặt của chính quyền mà được xã hội công nhận rộng rãi thông qua ưu điểm và sự tiện lợi của nó. Các hoạt động xoay quanh nó dựa trên nhu cầu thực tế và sự tự nguyện của toàn xã hội, không giống với Trung quốc khi Hệ thống chấm điểm công dân của họ là công cụ một chiều, bắt buộc từ phía Nhà nước và nhằm “cai trị” là chính. Trong khi đó ở Việt nam chúng ta vẫn còn quá sớm để bàn đến việc này khi trình độ công nghệ của chúng ta còn cách quá xa hai cường quốc trên.

Nguồn:

1. https://www.ssa.gov/ssnumber/

2. https://en.wikipedia.org/wiki/Social_Security_number

3. https://www.rd.com/culture/social-security-number-secrets/

4. https://www.cheatsheet.com/money-career/8-powerful-things-your-social-security-number-reveals-about-you.html/

5. https://resources.accurate.com/blog/what-does-your-social-security-number-say-about-you

6. https://www.quora.com/What-is-a-Social-Security-number-and-when-is-it-used

Subscribe
Notify of
guest
3 Comments
Oldest
Newest Most Voted
Inline Feedbacks
View all comments
trackback

[…] đã biết vai trò quan trọng của Số an sinh xã hội SSN tại Mỹ trong bài trước , vậy chắc bạn sẽ tò mò muốn biết liệu họ có mắc những lỗi cơ bản […]

Dương Anh
4 years ago

Vừa tìm được bài viết này hôm qua. rất chi tiết và hữu ích. tks tác giả vì bài viết

Hoang Hai Yen
4 years ago

bài viết hơi ngắn nhưng khá đầy đủ. mình cũng đang quan tâm về lĩnh vực này. cảm ơn chủ thớt nhé :))

3
0
Would love your thoughts, please comment.x
()
x